Tổng quan về số hóa ngành Logistics ở Nhật Bản và kinh nghiệm cho Việt Nam

Được thúc đẩy bởi các yêu cầu thích nghi với bối cảnh đại dịch COVID-19, ngành logistics ở Nhật Bản đang tăng tốc các nỗ lực số hóa ngay cả khi các biện pháp phòng chống dịch bệnh đã được nới lỏng. Các bên tham gia trong ngành đã có thể tận dụng công nghệ để giải quyết một số thách thức liên quan, từ logistics nội bộ (intra-logistics) đến logistics B2B và logistics dặm cuối (từ doanh nghiệp đến khách hàng cá nhân).

Những thách thức và giải pháp logistics thông qua số hóa

Trong bối cảnh được gọi là “khủng hoảng logistics toàn cầu” từ khi dịch bệnh COVID-19 bùng phát trên thế giới, các công ty logistics phải đối mặt với nhiều thách thức trong kho vận, logistics trong quá trình phân phối lưu thông và các dịch vụ ở chặng cuối. Khi tình trạng thiếu lao động ngày càng trầm trọng, các giải pháp sử dụng nhiều lao động đang đạt đến giới hạn và nỗ lực sử dụng các công nghệ như AI và IoT đã bắt đầu.

Phân tích cụ thể:

a) Phân khúc 1: Logistics nội bộ (Intra-logistics)

Vấn đề:

Thiếu công nhân kho hàng: Mặc dù tình trạng thiếu lao động /công nhân kho hàng cũng trầm trọng như tài xế xe tải, nhưng chi phí lao động cho công nhân kho hàng cũng đang tăng lên (mức lương tối thiểu bình quân toàn quốc được điều chỉnh theo vùng trong năm 2017 là 848 yên, tăng 25 yên). Trong khi giá cước xe tải đang có xu hướng tăng do thiếu tài xế, các kho bãi không có nhiều tiến bộ trong việc tăng lương, đây là yếu tố đẩy biên lợi nhuận của các nhà khai thác kho bãi xuống.

Giải pháp thông qua công nghệ:

Kho tự động: Kho tự động là kho có hệ thống quản lý tập trung toàn bộ quá trình nhập kho sản phẩm, từ tiếp nhận, lưu kho đến vận chuyển, giúp giảm thiểu số lượng nhân công cần thiết cho hoạt động của kho.

AGV (Automated Guided Vehicle): AGV là từ viết tắt của Automatic Guided Vehicle, dùng để chỉ phương tiện vận chuyển sản phẩm và phụ tùng không người lái trong nhà máy hoặc nhà kho. Trong những năm gần đây, việc sử dụng AI và IoT trong lĩnh vực này đã tăng lên, dẫn đến sự tăng trưởng và phát triển đáng kể của AGV. Thông qua nhận dạng hình ảnh và máy học, các AGV có thể chạy tự động trên các tuyến đường không thường xuyên và phân tích và tối ưu hóa các tuyến đường di chuyển, đồng thời đang trở thành giải pháp hiệu quả cho các tuyến giao thông ngày.

b) Phân khúc 2: Logistics B2B

Vấn đề

Tình trạng thiếu hụt tài xế xe tải: Trong khi lượng hàng hóa ngày càng tăng, thì tình trạng thiếu nhân lực của ngành vẫn tiếp diễn do các yếu tố ảnh hưởng (tỷ lệ sinh giảm, dân số già và môi trường làm việc khắc nghiệt) khiến tình trạng thiếu hụt tài xế càng thêm trầm trọng. Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản (MHLW) đã quy định thời gian làm việc cho tài xế xe tải về nguyên tắc là 13 giờ mỗi ngày, với khả năng kéo dài thời gian này lên 16 giờ tùy theo tình hình. Họ cũng được phép làm việc không quá hai ngày 15 giờ mỗi tuần, dài hơn rất nhiều so với số giờ làm việc tám giờ của hầu hết các công ty. Ngoài ra, trong những năm gần đây, số lượng trường hợp người bán tuyên bố cung cấp “giao hàng miễn phí” ngày càng tăng và người ta cho rằng vấn đề này trong việc cải thiện dịch vụ cho người tiêu dùng cũng có tác động đến sự làm giảm tiền công cho người lái xe.

Hiệu quả xếp dỡ thấp hơn: Hiệu quả xếp hàng là tỷ lệ giữa trọng lượng hàng hóa thực sự được tải với trọng lượng tải tối đa của xe tải. Khi việc vận chuyển trở nên thường xuyên hơn trong khi số lượng ít công nhân hơn, hiệu suất chất tải của xe tải thương mại tiếp tục giảm qua từng năm và đã giảm từ 55% trong những năm 1990 xuống còn khoảng 40% vào thời điểm trước đại dịch COVID-19. Với sự thiếu hụt ngày càng tăng của các tài xế xe tải, việc nâng cao hiệu quả giao hàng, bao gồm cả hiệu quả chất hàng, là một nhiệm vụ cấp thiết nhưng phức tạp.

Giải pháp thông qua công nghệ

Tối ưu hóa lộ trình giao hàng: Hệ thống hỗ trợ tạo kế hoạch giao hàng nhằm tối ưu hóa việc xếp hàng của xe tải và tuyến đường lái xe khi vận chuyển hàng hóa có thể giảm thời gian giao hàng của tài xế và công việc tạo tuyến đường mới.

Lái xe tải tự động: Như một giải pháp cho tình trạng thiếu tài xế xe tải, các cuộc thử nghiệm nghiên cứu và trình diễn để sử dụng thực tế các phương tiện tự động đang được tiến hành. Đặc biệt, sự chú ý đang được tập trung vào một công nghệ gọi là “lái xe theo đoàn”, trong đó nhiều xe tải cùng hoạt động trong thời gian thực và tự động duy trì khoảng cách an toàn giữa chúng. Một số công ty ở Nhật Bản đã thành công trong việc trình diễn công nghệ này trên các tuyến đường công cộng và sớm được đưa vào sử dụng trong thực tế.

Dự báo nhu cầu: Để cải thiện hiệu quả của việc giao hàng, các hệ thống dự đoán nhu cầu và khối lượng bán hàng trong tương lai dựa trên kết quả bán hàng trong quá khứ và xu hướng thị trường đang được sử dụng. Bằng cách dự báo nhu cầu và doanh số, có thể xác định số lượng hàng tồn kho tối thiểu cần thiết tại mỗi địa điểm, điều này có hiệu quả trong việc giảm thiểu thất thoát và thiếu hụt trong giao hàng. Trong những năm gần đây, các dịch vụ cũng bắt đầu xuất hiện sử dụng dữ liệu hình ảnh vệ tinh để phân tích số lượng khách hàng ghé thăm cửa hàng trong một khu vực thương mại nhất định, cũng như nhân khẩu học của khách hàng và các yếu tố khác để dự đoán nhu cầu bán hàng trong các cửa hàng bán lẻ.

c) Phân khúc 3: Giao hàng chặng cuối (Doanh nghiệp – Cá nhân)

Vấn đề

Người giao và người nhận không gặp được nhau, hàng hóa phải được giao lại trong lần sau, hàng hóa không đến nơi, đổi/trả: Theo khảo sát của Bộ Đất đai, Cơ sở hạ tầng, Giao thông và Du lịch, khoảng 15% tổng số bưu kiện là giao lại. Người ta cũng ước tính rằng 25% quãng đường lái xe được dành cho việc giao hàng lại, tương đương với 90.000 giờ lao động mỗi năm, có nghĩa là khoảng 180 triệu giờ được sử dụng cho những lần giao hàng bị bỏ lỡ trong một năm. Mặc dù các cải tiến đã được thực hiện thông qua việc sử dụng các hộp giao hàng và khuyến khích giao hàng trong ngày, nhưng nhu cầu cấp thiết là giảm số lượng giao hàng lại và nâng cao hiệu quả, vì thị trường EC dự kiến ​​sẽ tiếp tục mở rộng trong bối cảnh thiếu của nguồn nhân lực.

Giải pháp thông qua công nghệ

Giao hàng bằng máy bay không người lái: Một trong những giải pháp cho tình trạng thiếu tài xế xe tải và tắc nghẽn giao thông là sử dụng máy bay không người lái để giao hàng tận nhà. Mặc dù nó vẫn chưa được đưa vào sử dụng thực tế, nhưng các công ty như Amazon và Rakuten đang tiến hành các thí nghiệm trình diễn. Vẫn còn những rào cản cần vượt qua về mặt an toàn, công nghệ và quy định pháp luật, nhưng kết quả của những thử nghiệm này đầy hứa hẹn, chẳng hạn như thử nghiệm xác minh năm 2019 của Rakuten ở thành phố Chichibu, tỉnh Saitama, trong đó máy bay không người lái để giao hàng đã bay ngoài tầm nhìn, với sự hợp tác của Tokyo Electric Power Holdings, Inc. và Zenrin.   

Những thách thức của ngành logistics trong những năm gần đây đang thúc đẩy ứng dụng mạnh mẽ hơn nữa công nghệ kỹ thuật số và tự động hóa trong ngành. Cuộc khủng hoảng logistics cũng đã có tác động lớn đến các nhà sản xuất, và điều quan trọng là phải xem các vấn đề trong mạng lưới logistics là ưu tiên quản lý, thay vì để các vấn đề này cho các công ty con hoặc nhà thầu logistics đảm nhận. Ngoài việc xem xét việc giới thiệu công nghệ, sẽ có hiệu quả khi phát triển một hệ thống logistics tối ưu cho cấu trúc kênh bán hàng, chẳng hạn như xem xét việc mua sắm và quản lý hàng tồn kho và di dời các cơ sở logistics để chuẩn bị cho những biến động của nhu cầu.

*Nguồn: VITIC, trích từ  Báo cáo thị trường logistics Nhật Bản, Hàn Quốc tháng 8/2022